2024-nji ýylyň sentýabrynda ýurdymyz boýunça Howanyň üýtgemegi boýunça milli ýaşlar maslahaty (LCOY 2024) geçiriler. Çäre Türkmenistanyň hökümeti, BMG-niň Türkmenistandaky Hemişelik utgaşdyryjysynyň edarasy, Azerbaýjan Respublikasynyň, Beýik Britaniýanyň we Birleşen Arap Emirlikleriniň Türkmenistandaky ilçihanalary bilen bilelikde, Germaniýanyň halkara hyzmatdaşlyk boýunça jemgyýetiniň (GIZ) goldaw bermegi bilen gurnalýar. Howanyň üýtgemegi boýunça milli ýaşlar maslahatynyň esasy maksady howanyň üýtgemegine garşy göreşde ýaşlaryň ähmiýetini görkezmek, ýüze çykýan meseleleri milli we dünýä derejesinde çözmek, Türkmenistanyň ýaşlaryna ylham bermek we olary klimat başlangyçlaryna…

Şäherleşme dünýäniň ähli ýurtlarynda depginli dowam edýär. Adamlar şäherlere göçüp, senagat we hyzmat ugurlary boýunça işleýärler. Emma şäher giňeldikçe, ýaşyl meýdanlar, baglar we tokaýlar azalmaga başlaýar. Netije-de, şäherde ýylylyk artýar, howanyň hili peselýär, adamlaryň psihologik ýagdaýy hem bozulýar. “Ýaşyl şäher” düşünjesi dünýäniň ösen ýurtlarynda giňden ulanylýar. Ol diňe bir köp bag ekişligi däl-de, eýsem, şäher gurluşygynyň ähli tapgyrlarynda tebigata laýyk çemeleşme arkaly amala aşyrylýan ulgamdyr. Bu düşünje boýunça: köçeleriň gyralarynda baglar ekilýär, jemgyýetçilik ýerlerinde çyglylyk…

Adam saglygy bilen tebigatyň arasyndaky baglanyşyk örän ýakyndyr. Tebigatyň ýagdaýy, howanyň hilinden başlap, suw serişdeleriniň arassalygyna çenli köp faktorlar adam bedeniniň we ruhy ýagdaýynyň ýagdaýyna gönüden-göni täsir edýär. Şu günki gün ekologik meseleleriň ösmegi saglyk meseleleriniň artmagyna getirýär we munuň öňüni almak üçin tebigaty goramak işlerini güýçlendirmek zerurdyr. Adam organizmi üçin iň möhüm elementleriň biri howa bolup, onuň hili saglyk üçin möhüm rol oýnaýar. Aýratyn hem iri şäherlerde we senagat zolaglarynda howanyň hapalanmagy dem alyş…

Adamzat özüniň ösüp-örňän döwründe giň dünýäniň çäklerinde her hili gurluşlary, senagat ulgamlaryny döretdi. Bu ösüşler jemgyýeti tehnologiýa taýdan öňe çekdi, ýöne tebigatyň derejesine görä däl-de, adamyň islegine görä edildi. Netije-de, häzirki wagtda dünýäniň dürli künjeklerinde klimatyň üýtgemegi, ýerleriň guramagy, ösümlik we haýwan görnüşleriniň ýok bolmagy ýaly möhüm ekologik meseleler ýüze çykýar. Tebigat bilen sazlaşykda ýaşamak – bu diňe bir ekologiýa düzgünlerini berjaý etmek däl, eýsem, tebigatyň bir bölegi hökmünde ýaşamagy kabul etmekdir. Biziň her birimiz…

Adam özüniň daş-töweregini gurşap alan tebigata sarpa goýup, onuň baýlyklaryny aýawly saklap, nesilden-nesle geçiripdirler. Tebigatyň arassalygy onuň howasyndan dem alýan her bir janly-jandaryň, şonuň bilen birlikde, ynsan ýaşaýşynyň düýp özenidir. Tebigat janly zatdyr. Görer göze jansyz ýaly bolup görünýän baýyrlyklar, daglar, düzler, ot-çöpler hem tebigatdan dem alýar. Ösümlikleriň gülleýişleri, miwe berişleri bularyň bary tebigatyň arassaçylygy bilen aýrylmaz baglanşyklydyr. Şonuň bilen bir hatarda, adamlaryň saglygy hem tebigat bilen gönüden-göni berk baglanyşyklydyr. Sebäbi ýer ýüzünde ösýän ösümlikleriň…

Plastmassa XX asyryň iň oňat oýlap tapylan serişdeleriniň biri hökmünde görkezildi. Ýöne bu “oňatlyk” uzak möhletli düşünilende, tebigata bolan zyýanyň başlangyjy boldy. Şu günki günde dünýä ummanlaryna her minutda bir çelek plastmassa hapasy goşulýar. Olaryň uly bölegi bir gezeklik ulanmak üçin niýetlenen önümlerden, ýagny suw çüýşelerinden, polietilen gaplardan we gap-gaçlardan ybaratdyr. Bu plastikler diňe bir deňiz gözelligini bozman, eýsem, şol ýerde ýaşaýan jandarlar üçin hem ölüm howpuny döredýär. Ösümlikleriň ösmegine päsgel berýär, suwda kislorodyň derejesini…

XXI asyr biziň ýaşaýşymyzda tehnologiýanyň, şäherleşmegiň we senagat ösüşiniň güýçlenmegi bilen tapawutlanýar. Emma bu ösüşler bilen birlikde, ýer ýüzüniň tebigy baýlyklarynyň azalýandygyny, howanyň üýtgeýändigini we ekologik deňagramlylygyň bozulýandygyny hem görýäris. Şonuň üçin häzirki wagtda ekologiýa – diňe bir ylmy ugur bolman, eýsem jemgyýetiň, döwletleriň, hatda bütin adamzadyň ýaşaýşynyň möhüm bölegi bolup durýar. Ekologiýa näme we näme üçin möhüm? Ekologiýa – janly organizmleriň özara gatnaşygyny, olaryň ýaşaýan gurşawy bilen aragatnaşygyny öwrenýän ylym. Ol diňe bir tebigaty…

Ýagty jahanda adamzat üçin tebigatda ýaşamak üçin ähli şertler döredilen. Ynsan bu dünýädäki ähli material resurslara öz täsirini ýetirip bilýär. Olaryň daşky keşbini, gurluşyny hatda düzümini hem üýtgedip bilýär. Medisina ugrundan ylmyň soňky gazananlary hem tebigat bilen berk baglanyşyklydyr. Çünki islendik däri-dermanyň özeni tebigatdaky ösümlikdir, otlar hem-de haýwanlar bolup durýar. Bu ýeriň tebigaty ondaky janly-jandarlar, ösümlikler ynsana döredilen ýaly. Men bu pikir ýöretmämi dogry diýip hasap etsemde ýalňyşmasam gerek. Adamyň organizmi we ondaky ähli gündeki…