Gazlaýting: Gatnaşyklarda Manipulýasiýalar

"Gazlaýting" adalgasy 1944-nji ýylda düşürilen "Gaslight" filminden gelip çykýar, onda är ýalan hakykatlary döredip, bulaşyklykda günäkärläp, öz akylyny sorag etmek üçin aýalyny dolandyrýar. Gazlaýting, bir adamyň başga biriniň ynanýan hakykatyny, özüni we ýadyny duýup, pidada bulaşyklyga we öz-özüne şübhe döredýän psihologiki sütemiň bir görnüşi hökmünde kesgitlenip bilner. Başga bir adamyň üstünden güýç saklamak üçin ulanylýan emosional manipulýasiýa görnüşidir.

Gazlaýtingiň käbir alamatlaryna düşüneliň. Aşakdaky alamatlar size tanyş ýaly görünýän bolsa, manipulyatorlara duçar bolandygyňyzy göz öňünde tutmak möhümdir :

• Ýadyňyza ýa-da hadysalara bolan garaýşyňyzdan hemişe şübhelenmek.
• Kiçijik detallary ýatda saklap bilmeýän ýaly duýmak.
• Dawa-jenjeliň öňüni almak üçin, özüňizi alyp barşyňyzdan tapawutly bolsa-da, köplenç ötünç soramak.
• Ýadyňyza we akylyňyza şübhelenmek.
• Özüňizi “dälireýän” ýaly duýmak.
• Hiç hili sebäpsiz depressiýa we alada duýmak.
• Özüňizi we ynançlaryňyzy yzygiderli sorag edmek.
• Başdan geçirenleriňizden üzňe duýmak.
• Karar bermekde kynçylyk.
• Möhüm däl zatlar üçin pikirlerinize dogry diýjek birini gözlemek.

Gazlaýtingiň esasy sebäpleri — bu, bir adamyň agalyk etmegini dowam etdirmek üçin başga bir adama gözegçilik etmäge we dolandyrmaga hukugyny duýýan neşe häsiýeti bilen baglanyşykly bolup biler. Käbir hadysalarda bejerilmedik şikes ýa-da duýgulardan gaça durmak sebäpli bolup biler.

Gazlaýterleriň ulanýan birnäçe sözlemine seredeliň.

1. "Men muny seni söýýändigim üçin etdim."

Şöhle saçýan adamlar köplenç “söýgi” sözüni gorag hökmünde ulanýarlar. Ýoldaşyny gowy görýändikleri we alada edýändikleri üçin dolandyryp biljekdigini çaklaýarlar. Ýoldaşynyň özleri hakda bilýänlerinden has gowy tanaýandyklaryny görkezmek bilen.

2. "Ähli günä sende / Belki paranoid bolansyň."

Ýoldaşyňyza günäkärlemek, gatnaşyklarda iň köp ulanylýan yşyklandyryş taktikalarynyň biridir. Gaslighter islendik argumenti siz günäkär ýaly edip üýtgedýär.

3. "Hiç kim seni söýenok"

Gazlaýter, ýoldaşyny ýakyn garyndaşlaryndan ýa-da dostlaryndan daşlaşdyrýar. Esasan, bu adamlar pidanyň özüne ýoldaşy tarapyndan yşyklandyrylýandygyny aýdyp biljekdigine bolan ynamlary sebäpli.

4. "Sen aşa reaksiýa berýäň, aşa duýgur we emosional bolýaň."

Gazlaýter köplenç sizi masgaralap, soňundan artykmaç sözüňizi ulanarlar. Bu söz, pidany özüni gaty duýgur we ownuk degişmelere çydap bilmez diýip pikir edip biler. Hünärmenler munuň erbet hereketlerini aňsatlyk bilen aklamak üçin gazlaýter tarapyndan ulanylýan iň meşhur sözlemleriň biridigini aýdýarlar . Bu sözlemi ulanyp, olar bilen jedel etjek bolanyňyzda sizi samsyk duýmaga synanyşýarlar, ynamyňyzy we özüňizi goramak ukybyňyzy pese gaçyrýarlar.

5. "Munuň üçin jogapkärçilik çekmeýärin / Bu meni gyzyklandyranok."

Gatnaşyklarda gazlaýter adamlar köplenç pidany jezalandyrmak we üstündäki agalygyny saklamak üçin gahar ýa-da sessiz çemeleşýärler.

6. "Sende bir zatlar nädogry"

Gazlaýter tarapyndan ulanylýan iň weýran ediji sözlemleriň biri , sebäbi pidany akyl saglygyna sorag döredýär. Pidany özlerinde bir zadyň nädogrydygyny duýup biler. Hyzmatdaşlaryň biri kynçylyklaryny ýa-da kynçylyklaryny pidanyň üstüne ýükläninde, bu bir hili psihologiki gynamalar.

7. "Sen hiç zat bilmeýärsiň"

Aýdan ýa-da eden bir zady barada bir gazlaýter bilen garşylaşjak bolanyňyzda , siziň pikiriňizden gaty gaharlanyp biler. Teklip edeniňizi göz öňünde tutmagyň ýerine, gazlaýter siziň argumentiňizi nädogry subut eder we hiç bir netijä gelmezden ozal hiç zat bilmeýändigiňizi we bu barada bilmelidigiňizi aýdyp biler. Şeýdip, olar size agalyk edýär.

8. "Sen diňe görüplik/ gabanjaňlyk etýän"

Muny aýtmak bilen, gazlaýter siziň pikiriňize gözegçilik edip, aýdanlaryny ýa-da edenlerini delillendirip biler. Mysal üçin, bir aýal adamsynyň kärdeşi bilen flört edýändigini gördi, aýal adamsyndan bu barada soranda, flört etmeýändigini, belki gabanjaňdygyny aýtdy. Aýal-gyzlar, belki-de, aşa reaksiýa berýän we diňe gabanjaňlyk etýän diýip pikir etýäler.

9. "Diňe kelläňde"

Bu söz, pikirleriňize, duýgularyňyza ýa-da hakykata şübhelenmäge mejbur edýär. Gazlaýter, aýdylan we edilen zatlary aýtmady ýa-da etmedi diýip inkär edýär. Munuň diňe kelläňdedigine we seniň aýdanlaryň ýaly hiç zadyň bolmandygyna ynandyrarlar. Bu söz, pidany hakykatyna sorag döredip bilýänligi üçin gaty howply bolup biler.

10. "Sen elmydama hemme zada çynlakaý çemeleşýärsiň/ hemme zady ulaltmagy bes et"

Gazlaýter nädogry hereketleri üçin ötünç soramagyny aňsatlaşdyryp biler . Mysal üçin, eşikleriňizi, diliňizi ýa-da her kimiň öňünde özüni alyp barşyňyzy masgaralap bilerler, bu sizi biynjalyk edýär.  Ýöne olaryň teswirine nähili erbet garaýandygyňyzy düşündirjek bolanyňyzda, muny edil degişme ýaly edip görkezmäge synanyşyp bilerler we siz muňa çynlakaý garaýarsyňyz.

11. "Ýadyň erbet"

Her kim diýen ýaly käwagt käbir zatlary ýatda saklamakda kynçylyk çekýär, ýöne gazlaýter partner, dürli usullary ulanyp, ýadyň gaty erbetdigine ynandyryp biler.

Sözümiň ahyrynda, gazlaýter täsiri uzak dowam edip, akyl saglygyna zyýanly bolup biler. Gatnaşykda bu gylyk-häsiýeti kesgitlemek üçin güýçli özüňe hormat goýmak duýgusyny ösdürmek we duýduryş alamatlaryndan habarly bolmak möhümdir. Özüňizi gazlaýting pidasy bolup biljekdigiňizi duýsaňyz, gazlaýter bilen aragatnaşyk saklamagy ýa-da durmuşyňyzy dolandyrmagy we emosional ýagdaýyňyzy gowulaşdyrmak üçin hünärmen kömegini almak möhümdir. 

Çeşmeler

1. https://www.psychologytoday.com/us/blog/here-there-and-everywhere/201701/11-red-flags-of-gaslighting-in-a-relationship
2. https://www.cnbc.com/2023/07/03/harvard-psychologist-toxic-phrases-people-use-when-they-are-gaslighting-you-how-to-respond.html
3. https://www.regain.us/advice/psychology/what-is-gaslighting-psychology-effects-on-relationships-and-treatment/ 
4. https://www.nbcnews.com/better/health/what-gaslighting-how-do-you-know-if-it-s-happening-ncna890866#:~:text=The%20term%20“gaslighting”%20actually%20comes,institution%20and%20steal%20her%20inheritance.