1100 Gün

Geliñ siz bilen hyýal güýjümizi ulanalyñ.
Bir ada hyýal etmegiñizi isleyan. Daş töweregini uç gyraksyz umman gaplap duran bir ada. "Hawa, hyýal etdim, indi?"
Bu adada 1100 adam bar. Hyýal ediñ, bu adamlar dürli materiklerden bu yere getirilipdir. Şu wagt hemmesi yatyr, özlerine nämeler garaşyandyklaryndan habarsyz. 
Ynha adamlar bir-birden özüne gelşip başlayarlar. Her kim bir birine seredýär, emma nätanyş adamlar, nätanyş ýüzler, her kim hem bu yerde yeke özi, dosty, garyndaşy, tanyşlary yok. Şol sebapden hem bir birleri bilen gurleşmage gaýrat etmeyarler. Birden, adanyñ ortasyndaky bu adamlar, adanyñ ortasynda hälden bäri hereketsiz duran, gara, uzyn tablisanyñ yüzünde "sany: 1100"  diyen yazgy doreyandigini goryarler. Elbetde, bu sanyñ adada bar bolan adamlaryñ jemi sanydygyna düşünyarler. Soñra ýene bir san gorkezilýar. Emma, bu san beylekiden tapawutlylykda, azalýardy. Onda 1099:23:58:11 diyen sanlar bardy. Bu sanlar galan 1100 güni adamlara görkezip durdy. Asyl hem, adamlar, bu yere gelmanka bolan durmuşlaryny pikirlenip, gaygylanyp oturdy. Hersi öz aladasyny pikir edýärdi. Biri "bu gün meniñ wajyp yygnagym bardy!", yene biri "gyzyma näme bolduka?! men bolmasam yaşap bilmeza ol!", yene biri bolsa "bu gün gutardyş synagym bardy, men indi ony nadip tabşyrmaly?!" ýaly we başga pikirleri edyardiler. Ýañy pikir bulaşyklygyny we çekinjeñligini yeñip, bir-birleri bilen gurleship başlan, gaýgy, gorky, we aladaly bu adamlara bu tablisanyñ gorkezilmegi olarda yenede birnace soraglary yüze cykardy, adamlar bu tablisa bilen aragatnaşyk edip bolar diyen, gaýgy we gurşawyñ täsiri astynda yüze cykan manysyz bir düşünje bilen tablisa tarap soraglar yagdyryp başladylar. "biz nirde?", "maksadyñyz näme?", "bizi nirä getirdiñiz, bu bolyan zatlar nämäni añladýar?!" emma, jogap yok. 
Bu şeyle 5 minut ýaly dowam etdi. Mundan derek yokdugyna düşünen bolsalar gerek, adamlar indi bir-birine öz düşünjelerini yañzydyp başladylar. Kimi gaharly, kimi gaygyly, kimisi bolsa hic zat diyip hem bilenok. Birnace wagtyny öz duygylaryny bir birine aydyp, netijä yetmage däl-de özüniñ nähili gaharlydygy, özleriniñ ýarym galan aladalarynyñ nähili uludygyny aytmaga sarp etdiler. Birnace wagtdan soñ bu hem peyda etmeyardi. Indi olar logiki pikirlenmage girişdiler. Olaryñ elinde bu tablisa we uly bir ada bardy. Adada, şaherdäkä meñzeş binalar, oteller, yaşaýyş jaylary bardy. emma, bu yerde ne yol bardy, ne-de koçe. 
Adamlar, "eger bu yerde bina bar bolsa onda ony guran adamlar hem bardyr!" diyen düşünja geldiler we bu adany aýlanmagy, adam yzy gozlemegi yureklerine düwdiler.
Esli wagt soñ dolanyp gelen adamlar bir birine seredişip durdy. Olar birnace gerekli maglumat toplapdy, emma adam yzyna duş gelmandiler. Olaryñ toplan maglumatlary bu adada iymit, derman, arassacylyk önümleri we ş.m. ýaşaýyş ücin gerekli zatlaryñ bir uly binada bardygy we ol binada bir düwme arkaly bu zatlaryñ gunde bir gezek tazelenilip bolunyandygyndan ybaratdy. Muny eşiden adamlar, özleriniñ aclykdan ölmejekdigine begenişdiler. Emma bir mesele bardy, bu zatlar hemma doly yeterlik daldi. Elbetde, garnyñy doyurmaga, arassalanmaga zatlar we yaşamaga jaýlar yeterlikdi, emma her kime deñ derejedaki hilli zatlar we yaşaýyş şertleri yetmeyardi. Adamlar bu meseläñ üstünde kän durmadylar. Hiç kim entek zatlar paylanmanka tarap tutmak islemeyardi belki. 
Hemmeler özüne yaşamaga yer tapyp ol yerde yaşap başladylar. Bir birleri bilen tanyşdylar, aralarynda iymit, jay we önümler üstünde oñuşyksyzlyklar hem bolupdy, emma bu dawalary uly derejelere yetirmandiler. Ynsanlaryñ bu yere gözüni açan gününden 2 hepde gecipdi. Eyyam toparlar, dostlar, duşmanlar we yeke yaşaýan adamlar bilen özboluşlyja bir jemgyýet dörapdi. Olar iymitde adalatsyzlyk meselesini muny paylayan yorite topar bellemek bilen çözdüler. Bu toparlarda ynamdar hasap edilyan adamlar goyulyardy. ondan daşary iymit öñünden ölcenilyardi. Adam yene adam bolyada, Aklyny ulanyp meseleleri cozyar, emma yene adam bolany üçin çözgüt yeterlik däldi. Aralaryndan iymiti ogurlajaklar ya da iymit ogurlanmasada, öz hakynyñ iyilyandigini pikir etjek paranoýaly adamlar bardy. Bu adamlaryñ arasyndaky ynamda jaýryklar döretdi. 
Elbetde, hemme jemgyýetde bolşy ýaly, bu jemgyýetde hem guyclenmek isleyanler, hemme zat ozuniñki bolmasyny isleyanler bardy. Adamlaryñ aralarynda güyclisi-de, gowşagy-da bardy. Ilkinji ölüm bolsa gyz üstünde yüze cykdy. 
Erkek we ayallaryñ esasy tapawudy olaryñ fiziki gurluşydyr. Aslynda, bu olaryñ yeke täk tapawudydyr, dogabitdi bir tapawut. Galan aýratynlyklar durmuşyñ dowamynda yüze cykýar. Meselem erkek hasiyeti we aýal hasiyeti hem doly dogabitdi däldir. Muña hazirki gomoseksuallygy, transseksuallygy mysal berip bolar. Bu adadaky jemgyýetde eyyam toparlar dörapdi. Adamlar elbetde, yene, daş sypaty boyunca tapawutlandyrylýardy. Sypaty boyunca yetersiz bolan adamlaryñ elbetde zenanlar bilen uly bir mümkinciligi yokdy. "Görmegey" we/ýa-da fiziki taydan güýçli erkekler köp zenanlary özüne monopoliyalaşdyrýardy (yeke özleri eyecilik edyardiler). Bu zenanlar üçin hem şeyledi. Owadan we däl gyzlar hem tapawutlandyrylýardy. Netijede, itilip kakylyp yören bir oglan indi sabyr-takadynyñ soñuna yetipdi. Ol eline pycagy aldy we özünden söýýän kişisini ogurlandyr oydyan oglanyny deşim deşim etdi. Bu waka bilen adamlar bu yerde, başdan bäri, hiç hili adalatyñ yokdugyna doly göz yetirdiler. "Elbetde! biz näme edip yörs?! bu yerde kanun yada polisiya yoga! Islan zadymyzy edip bileris!" diyip iclerini gepletyardiler. Bu bolsa geljekde elhenç wakalara yol acjak düşünjelerdi. 
Öz guyjini ulanyp, hemme zada eye boljak bolyan adamlar şondan soñ birnace gezek döredi. Emma, olar çalt basdyryldy. Bu bolsa olaryñ diñe guyjune dayanyp, guramaçylykly hereket etmandigini gorkezyardi. Emma, bu yene, hem güycli hem guramaçylykly biriniñ öz şalygyny doretjekdigini eyyam güwä gecyardi. Guramaçylykly hereket bolmasa, arkaña adam toplamasañ, öz monarhiyañy doredip bolmajakdygyna düşünyardiler. Käbir adamlar bolsa elindakiler bilen gecinyardiler. Elbetde bu adamlar hem mümkinciligi bolsa öz şalygyny doretmekden yüz döndermezdi, yöne olaryñ yeterlik özüne ynamy, gaýraty, ya da guyji yokdy. Umuman, bu osmedik jemgyýetde, fiziki güyc birinji orunda duryardy. 
Köp wagt gecmanka öz toparlanyşyklaryny doreden adamlar iymit, jay we başga zatlar babatda bir birleri bilen uruşa girdiler. Elbetde uruşy edyanler erkeklerdi, çünki ayallaryñ fiziki güyc taydan yetersizligi olaryñ ikinji plana itilmegine sebap boldy. Ayallar indi gural, baýlyk, obyektden başga zat däldi. Elbetde bu hemme üçin şeyle bolmasada olara umumylykda şeyle garalyardy. sistema añsatdy: guyclimi? hawa. Onda sen yokary gatlakdan. Eger jogap "yok" bolsa onda ol aşaky gatlakdandy. Şeylelikde sosial gatlaklar, yazylmadyk kanunlar emele geldi. Indi birnace şalyklar döredi. Bular bir birleri bilen uzak wagtly uruşlar dowamynda şertnama baglaşmagy owrendiler. Şertnama gorä her "şalygyñ" aljak iymit we beyleki onümleri, yerleri (toprak, meydan manysynda) kesgitlenyardi. 
Her şalygyñ icinde, elbetde bir dolandyryjy bardy. Ol hökmürowandy. Güyc ustunde bilen saylanypdy we islanini edyardi. Iymit zynjyrynyñ iñ yokarsyndady. Aşaky gatlaklaryñ hersiniñ naçe mocberde iymit we ýaşaýyş yeri aljakdygyna olaryñ özleri karar beryardi. Zenanlaryñ işi bu uly wezipelerdaki adamlara yaranmak we gowy şertde yaşamaga mümkincilik gazanmakdy. Käbir ayallaryñ bolsa mundan yüregi bulanyardy, emma edere zat yok, hazir gapydan biri girip, elinden tutup alyp gitse etjek hic zady yok. Şol sebapli olar hem şol yorelgä eyermeli bolyardylar. 
Umumylykda, gün guycliniñkidi. 
Şalyklaryñ içinde hem "tagta" yakyn adamlar has gowy yaşayardy. Aralaryndan bu sistemany uytgetmek isleyanler, bu sistemany soýýanler, patyşa yakynlaşmak isleyanler we patyşa bolmak isleyanler bardy. goryarsiñiz, jemgyýet diñe iki aýyñ icinde şu dereje çylşyrymlaşdy, ewolyusiya gecirdi. 
Ewolyusiya diyenimize gorä, rewolyusiya barada hem aýdalyñ. Şübhesiz, bu sistemany yigrenyan we uytgetmek isleyan köpdi. Bu adamlar esasan aşaky gatlaklardy. Elbetde olary goldayan yokary gatlaklar hem bardy. Bularyñ kopusi hakykatdan hem rewolyusiyany isleyanler, yene bir koplugi bolsa pursatçylardy. Pursatçylar rewolyusiya bahanasy bilen tagta gecmek isleyardiler. Emma başda aydyşym ýaly, mumkicilikleriñ we guramaçylygyñ pesligi zerarly  rewolyusiyalar hem çalt basyrylyp yatyrylýardy. Patyşalyklar bir-birlerini yakyndan yzarlaýardylar. Iñ gowy pursatda basyp almaga tayyardylar. Sistemada guycliler köplenç yokary gatlaga münyandikleri ücin gowşaklardan duryan rewolyusiya kän tasirli bolmayardy. Olar gaytam öz aralarynda dawalaşyp, öz özlerini yeñlişe sezewar etyardiler. Birnace wagt gecensoñ, adalatyñ tarapyny tutujy, guycli, akylly hem-de guramaçylykly hereket edip bilyanler öñe cykdy. Bu köp şalykda döredi. Rewolyusiyanyñ bu gezekdakisi öz tasirini yetirip monarhiya düzgünini ep-esli gowşadypdy.

Emma…

Bu bolup gecyan ähli hadysalaryñ yanynda dine yekeje zat şol bir durşuna dowam etyardi. Ol hem tablisa…
Indi 2 ýyl gecipdi. tablisa ep-esli azalypdy.
tablisa 308 gün galanyny gorkezyardi. Adamlar elbetde muña üns berjek yagdayda däldi. Bolup gecyan hadysalar olaryñ her birini öz tasirine alypdy. Olar hatda tablisany gün sanamak ücin ulanyardy. Elbetde, bu sanlaryñ wajypdygyna akyl yetiryanler hem bardy, yöne kän däldi. Sanyñ 1100den 308-e cenli barmagy köp adamy gaygylandyrmaga yetyardi. Yene-de üns bermezlik bilen jogap beryardiler. 
Galdy 60 gün. 
Adamlar gorky we gaygy duygularyny başdan gecirip başladylar. Bu san 0-a baranda näme bolmaly? Biz ölmelimi yada bu zatlar gutarmalymy. Şeylelikde her hili ynançlar dörap başlady. "Bizi halas ederler" we "bizi öldürerler" bularyñ esasylarydy. "hic zat uytgemez", "ukydan oyanarys", "san tazeden başlar" ýaly ynançlar hem bardy. Arasyndan haysy dogrudygyny bilip bolmayardy elbetde. Ynançlardan başga, adamlaryñ arasynda bu yerden cykmak üçin cykyş yoly gozleyanleri hem bardy. Bu adamlaryñ bu gün tablisasy barada indi indi pikirlenmeleriniñ sebabi olar sistemada gereksiz detallara üns berip, asyl meselani görüp bilmezlikleridir. Indi bolsa tablisa az galan sany gözuñe-gözuñe her gün sokup dur. nädip üns bermejek? 
Galan 5 gün. 
Adamlar gorkuda. Ynsan rassasynyñ iñ uly gorkusy kesgitsizlikdir. Belli bolmadyk zatlardan gorkyarlar. Meselem, ölüm. Onuñ añyrsy belli däl. Gorky bolsa ynsana her hili zatlary etdiryar. Günleri sanalgydygyny bilyan adamlaryñ käbirsi öz ynançlaryna berk yapyşýardylar. Käbirsi cykyş tapmak üçin cyrpynyardy. Öñ cykyş gozlejek diyenleriñ kopusi cykyş tapyp bilmandi, kabirsi bolsa yitip gidipdi we yzyna dolanyp gelmandi. käbir adamlar bolsa bu bolyan zatlary kabullanyp, iñ soñky günlerini keyp bilen gecirmek isleyardiler. Löpüsi eden yalnyşlyklary üçin okunyardi. "käşkä"ler kopelipdi. Läbirsi bolsa öz durmuşyna göz aylaryardy. 
Galdy 1 sagat. 
Köp kişi bu gaygy duygusyna dayanyp bilman ozleriniñ janyna kast edipdi. Köp kişi bolsa ynanýanlaryñ yanyna goşulyp gorkularyny basdyrýardy. 
Galan 10 sekunt. Hemme el tutuşyp, aglap, gujaklaşyp durdy. hemmaniñ kellesi bir pikire jemlenen: "indi näme bolar?" 
galan soñky 1 sekunt, hemme gaýym gözüni yumdy. san bolsa iñ soñunda 0-a bardy we...
......................................................................
Bu makaladaky hekaya biziñ dunyamiziñ gelip cykyşy, işleyşi baradadyr. hekayanyñ dowamynda bolup gecyan wakalar biziñ dunyamiziñ taryhynda bolup gecen wakalardyr. Iñ bolmanda, olaryñ bir aýnasy. Bu yerdaki ynançlar biziñ dunyamizdaki dinler diysek bolar. Tablisa bolsa elbetde ömürdir. Hekayanyñ soñy yokdur, sebabi entek ölümden soñuny görmedik. Elbetde dinimizden ugur alsak biz tazeden direldilip, hasabat bermeli. Emma bu hekayada her hili bolup biler. Bu ynsanlar ölüp, hemişelik bir yokluga hem owrulip bilerler, olary halas hem edip bilerler. Ya da hic zat bolmadyk ýaly san tazeden hem başlap bilerdi ya da tablisa ocerdi we soñy. Üytgeşme yok. Ya da adamlar uzyn bir ukydan oyanyp, "bäh, nähili uzak bir düyşdi diyer we durmuşyna dowam ederdi". Bu belli däl. Siziñ bu barada pikirlenmegiñizi isleyarin. Meniñ pikirimce bolsa, isle biziñ dunyamiz bolsun, isle bu hekayada, adam özüni aldap yörmek yerine asyl meselani gormegi başarmaly. Ölümden soñy bilinmeyar. Ölümden soñy yok ya da bar diyenimiñ meniñ ömrüme name tasiri bar? Hic zat elbetde. Onda men näme ücin özümi ölümden soñunyñ yokdugyna we biziñ bir hic boljakdygymyza ynanyp öz ömrümi gorkuda gecireyin? Men gaytam ömrümiñ manysyz daldigine, eden yalnyşlyklarymyñ we dogrularymyñ bir manysynyñ bardygyna, erbetleriñ jezalandyrylyp, gowularyñ sylaglanyandygyna ynanmagy saylaryn elbetde.