Akyl bilen Zehiniň arasyndaky tapawut näme?

Akyl we Zehin köplenç biri-biri bilen bulaşýan düşünjelerdir. Şeýle-de bolsa, bu iki düşünjäniň arasynda käbir tapawutlar bar.

Akyl, adama mynasyp bolan "pikir etmek" ukybydyr. Bu ýerde pikirlenmek, meseleleri çözmek, karar bermek we analitiki pikirlenmek ukyby bar. Mysal üçin, matematika meselesini çözmek ýa-da diskussiýany logiki taýdan öňe sürmekdir.

Zehin, adamyň umumy düşünje ukybyna we öwrenmek ukybyna degişlidir. Zehin, ölçenip bolýan aýratynlykdyr we IQ synaglary ýaly testler bilen ölçelip bilner. Zehin hem aňy öz içine alýar, ýöne akyl has giň gerime eýe. Mysal üçin, daşary ýurt dilini öwrenmek ýa-da täze meseläni çalt çözmek üçin zehin gerek.

Filosofiki nukdaýnazardan seredeniňde, "akyl"  konseptual pikirlenmä esaslanýar, "zehin" amaly pikirlenmä esaslanýar. Yagny, "akyl"  has filosofiki we teoretiki pikiri beýan edýän hem bolsa, "zehin"  has amaly iş edilmegini talap edýär.

Meselem: Kimdir biri dükandan bir zat ogurlaýar diýeliň, belki ol adam gaty "zehinli"  we çalt hereket edip, satyn almak isleýän zadyny gysga wagtda almak islär. Zehin bilen akylyň arasyndaky tapawut şu ýerde ýüze çykýar. 

Sebäbi akylly adam ogurlygyň nädogrydygyny bilýär we ogurlyk ýerine işlemek, tygşytlamak ýa-da başga kanuna laýyk ýollar bilen zerurlyklaryny kanagatlandyrmaga synanyşýar. Akylsyz zehinli adam bolsa ogurlamak bilen özüne gerek zady derrew alar, ýöne akylly adam beyle däldir.

Ahlak, dogry bilen ýalňyşyň arasyndaky tapawuda düşünmek we dogry zady etmek ukybydyr. Munuň üçin zehin däl-de, akyl gerek. 

Mysal üçin, köp-bilmişiň biri saňa ýalan sözläp bir zat gazanjak bolsa, belki has akylly adam ýalandygyny derrew aňar we aldanmaz. Akylly we ahlakly adam diňe ýalan sözlemegiň dogry däldigini bilmek bilen çäklenmän, başgalary aldamak bilen bir zat almagyň nädogrydygyna düşüner we şonuň üçin ýalan sözlemez. 

Jemläp aýtsak, akyl we zehin meňzeş aýratynlyklara eýe bolsa-da, tapawutlanýar. Akyl adalatly bolmak, pikirlenmek ukyby hakda has köp bolsa-da, zehin has giň çylşyrymly öwrenmek ukybyna degişlidir.

Not: Bu makala baradaky pikirleriňizi teswirlere ýazyp bilersiňiz. :)