Syrly geografiýalar #4: Tunguska wakasy. Sibiriň syry

Tunguska wakasy. Sibiriň syry

60.9° N, 101.9° E

1908-nji ýylyň 30-njy iýun säherinde Sibiriň ilatsyz bir ýerinde asman ýagtyldy we güýçli partlama boldy.  Bu partlama millionlarça agaçlary weýran etdi we takmynan 2150 km² aralyga ýaýrady.  Bu waka Tunguska hadysasy diýlip atlandyrylýar we XX asyryň iň uly tebigy hadysalaryndan biridir.  Şeýle-de bolsa, bu partlamanyň sebäbi barada köp teoriýa bar we bu ýerde nämäniň bolup geçendigi henizem syr bolup galýar.

Wakanyň ýüze çykmagy:
1908-nji ýylyň 30-njy iýunynda ýerli ýaşaýjylar we hatda Ýewropadan käbir synçylar asmanda ýagty yşyk gördüler. Soň bolsa, partlama ses eşidildi.  Bu partlama Sibiriň Tunguska sebitinde bolup, takmynan 80 million agaç ýykyldy.

Teoriýalar:
Tunguska wakasy barada köp teoriýa bar. Iň giňden kabul edilen teoriýalardan biri, asteroidiň ýa-da kometa bölejiginiň atmosfera girip, belentlikde ýarylmagydyr. Bu teoriýa, partlamadan öň asmanda görünýän ýagty yşyk bilen hem goldanýar.

Käbir alymlar bu hadysanyň sebäbiniň tebigy gaz partlamasy bolup biljekdigini çaklaýarlar.  Şeýle-de bolsa, bu teoriýa resmi ylmy jemgyýetçilik tarapyndan umumy kabul edilmeýär.

Gözlegler:
1927-nji ýylda sowet gözleg topary wakanyň bolan ýerine ilkinji gezek geldi. Topar partlamanyň merkezinde bir kratere garaşdy, ýöne beýle krater tapylmady. Muňa derek, agaçlaryň partlama merkezine ep-esli derejede ýykylyp ýatandygy syn edildi.

Netije:
Tunguska hadysasy, ylmyň henizem doly düşündirip bilmeýän syrly hadysadyr.

Çeşmeler:

1. Kulik, L. A. (1930). The Tunguska meteorite. Nature, 125(3155), 525.
2. Gallant, R. A. (1994). The Day the Sky Split Apart: Investigating a Cosmic Mystery. Atheneum Books.
3. Krinov, E. L. (1966). Giant Meteorites. Pergamon Press.