Syrly geografiýalar #2: Stounhendj

Giriş

51.1789° N, 1.8262° W

Stounhendj dünýäde iň syrly we ikoniki gurluşlaryň biridir. Angliýanyň günorta-günbatarynda, Salisbury düzlüginde ýerleşen bu gadymy gurluş müňlerçe ýyl bäri adamlary haýran galdyryp gelýär. Uly daşlaryň tertipli düzülen bu gurluşy arheologlaryň we taryhçylaryň arasynda heniz hem köp sorag belliklerini galdyrýar. Stounhendj diňe bir taryhdan öňki döwürde gurlan gurluş bolman, eýsem mifologiýada we rowaýatlarda hem möhüm orun eýeläpdir.

Taryhy we gurluşy:
Stounhendj haçan we nädip gurlandygy henizem anyk belli däl. Umuman b.e.öň 3000-2000-nji ýyllar aralygynda gurulandyr diýip hasap edilýär. Ol ilkibaşda daş asyrynda gonamçylyk hökmünde ulanylypdyr diýlip hasap edilýär. Bu gurluş wagtyň geçmegi bilen dürli döwürlerde giňeldilip, üýtgedilipdir. Esasy daşlaryň käbiri Uelsden takmynan 250 kilometr uzaklykdan daşalypdyr.

Rowaýatlar we mifler:
Stounhendj birnäçe britan rowaýatlaryny we miflerini ylhamlandyrdy. Iň meşhury bolsa, Şa Artur hakyndaky rowaýatlardy. Käbir rowaýatlara görä, daşlar "Kamelot" şäherinden, ýagny jadyly gylyç Ekskaliburyň sogrulyp alnan ýerinden getirilipdir. Muňa garamazdan, taryhçylar bu rowaýatlaryň hakyky taryh bilen hiç hili baglanyşygy ýok diýip pikir edýärler.

Astronomik ähmiýeti:
Stounhendj günüň we Aýyň hereketlerini synlamak üçin peýdalanylypdyr. Käbir hünärmenleriň aýtmagyna görä, bu gurluş bilen baglanyşykly halkalar Günüň we Aýyň aýlawlaryna görä sazlanýar. Stounhendj taryhdan öňki adamlaryň astronomiýa barada bilýändigini görkezýän möhüm alamat bolup biler.

Ruhy we ritual ýer:
Stounhendj taryhyň dowamynda möhüm dini däp-dessurlaryň merkezi bolupdyr. Ol Gün tutulmalary we gije gündiziň deňleşmesi ýaly wakalar üçin peýdalanylypdyr. Bu gurluş öň dini ybadatlaryň merkezi we jemagatlaryň ýygnanyşýan ýeri hökmünde hereket edipdir.

Häzirki döwrüň ähmiýeti:
Stounhendj 1986-njy ýylda ÝUNESKO tarapyndan Bütindünýä mirasynyň sanawyna girizildi. Häzirki wagtda bu ýerde, hususan-da, tomus paslynda ýylda birnäçe gezek geçirilýän ýörite çärelere syýahatçylaryň we myhmanlaryň müňlerçesi gelýär. Galyberse-de, arheologlar bu gadymy gurluşy henizem öwrenýärler, onuň syrlaryny çözmäge çalyşýarlar.

Netije
Stounhendj – özboluşly geografiki ugur bolup, ol özüniň näbelliligi we syrlylygy bilen taryhyň dowamynda adamlary haýran galdyrmaga dowam edýär. Taryh, rowaýatlar we mifler bilen bezelen bu gadymy gurluşda häzire çenli köp syrlar bar. Indiki ýyllarda geçiriljek barlaglar bilen, belki-de, Stounhendjiň syrlary doly çözüler we bütin taryh aýan bolar. Emma häzirlikçe bu syrly gurluş adamzadyň göz öňüne getirmek ukybyny we bilesigelijiligini iýmitlendirmegi dowam eder.

Çeşmeler:

1. "Stonehenge: A Complete History" by David Souden
2. "Stonehenge: Making Space" by Mike Parker Pearson
3. "The Complete Idiot's Guide to Ancient Mysteries" by Nancy Osborn
4. "Stonehenge: The Story of a Sacred Landscape" by Francis Pryor
5. "The Encyclopedia of Celtic Mythology and Folklore" by Patricia Monaghan