Dag we çukur ýa-da asla ugradylmajak hat

DAG WE ÇUKUR ÝA-DA ASLA UGRADYLMAJAK HAT

 1 

Salam kaka! Söýgüli ýazyjym Kerim Aş-Şaziliniñ aýdyşy ýaly "Başlamak hemişe kyn". Ejeme sensiz durmuşa başlamagyñ kyn düşüşi ýaly maña-da saña hiç haçan ugratmajak hatyma başlamak kyn düşýär. Dogrusy, sensiz geçen ýigrimi dört ýylyñ içinde jemlenen oñat we ýaramaz duýgularymyñ, başdan geçirmelerimiñ haýsysyndan başlajagymam bilemok. Şu ýigrimi dört ýylyñ içinde ýüregimde  bir-ä çukur döredi, birem dag. Çukur --- ýoklugyñ döreden ullakan boşlugyndan emele gelen çukur. Dag --- her gezekki saña gürrüñ beresim gelen zatlary gürrüñ berip bilmänimde, kakasyzlygym sebäpli kemsidilenimde hiç kimsä aýdabilmedik sözlerimiñ döreden dagy. Ýüregimdäki çukur neneñsi çuñ bolsa, dagam şonça beýik. Synpdaş gyzlar kakasy hakynda joşup gürrüñ berenlerinde hiç zat gepläp bilmän synpdan çykdym.Ýüregimdäki dag bir gez ulaldy. Çukur bir gez çuñlaşdy. Awtobusda gyzynyñ saçyny sypap oturan ýaş kaka gözüm düşeninde gözüm doldy. Dag beýgeldi, çukur çuñlaşdy. Tanyş gyzym saçymyñ gysgalandygyny aýdanda oña saçymy kesendigimi boýun aldym. Şonda ýanyndaky jigisi "Kakañ käýänokmy?" diýip, sowal beripdi. Dogany jigisine bu sowaly üçin käýäpdi, ýöne eýýäm giçdi. Dag bilen çukura täsir edipdi. Şonda "Käşgä, bolsa-da käýese" diýipdim öz ýanymdan. Synp dergisine okuwçylaryñ ejesiniñ we kakasynyñ işleýän ýeri ýazylanda diñe ejemiñ işleýän ýeri ýazyldy.Ýene dag ulaldy, çukur çuñlaşdy. Talyplyga kabul edilenimde mugallymlara üç arkamda "kakasy" diýlen ýeriñ näme üçin boş durandygyny düşündirmeli boldum.Olara ýokdugyñy aýtdym.Ýa men ýalan sözledimmikäm? Sen barmydyñ kaka?...Şol günem dag bilen çukur... Işe duranymda körpeje çagalaryny çagalar bagyndan almaga gelýän kakalara gözüm düşdi.Ýene şol bir zat... Bularyñ haýsysyny aýtjagymam bilemok. Belki, başyndan başlamalydyr. Heniz ýañy-ýañy özümi bilip başlanymda maşgalada diñe "eje" atly agza bardyr öýderdim. Bolmalysy şol diýip pikir ederdim. Eger bolmalysy şol bolsa beýle kemsinmezdimem. Soñ ýuwaş-ýuwaşdan goñşy gyzlarynyñ agşamlary "Kakam gelýär" diýen sözlerine üns beripdim. "Kaka". Diýmek, maşgalada kaka diýibem agza bar eken. Kakañ wezipesi nämekä? Ejeler bizi iýdirýär-içirýär, oýna gyzsak "Ge-el" diýip, uly sesi bilen öýe çagyrýar. Bir-iki gezek işden gelýän kakalaryñ gyzlaryna şokolad getirenini görenimden soñ düşündim. Kakañ wezipesi öýe şokolad getirmek eken. Men ýigrimi dört ýylyñ içidir getirjek şokoladyña garaşýan, kaka. Ýigrimi dört ýyla ýekeje şokolad. Geñirgenýäñmi? Geñirgenme. Ol şokoloda nähili uly mazmun ýerleşdirendigimi bir bilsediñ. Ol arzuwym. Mende döreden iñ oñaýsyz duýguñ hiç tanamaýan adamyñy küýsemek duýgusydy. Hiç tanamaýan kişimi --- seni küýsedim. Gülüşi nähili? Gepleýşi, sesiniñ tony, mimikalary nähili?Haýsy gylyklarymyz biri-birine meñzeýär?Haýsysy meñzemeýär? Ikimiz näme hakda gürleşerdik? Saçymy sypap gujagyñda ýatyrarmydyñ? Kakaly-gyzyñ gatnaşygy hakda hiç zat bilmämsoñ synpdaş, kursdaş gyzlaryñ kakalary bilen başdan geçirmelerine gyzygardym. Emma hiç haçan olary arkaýyn oturyp diñläp bilmedim. Çünki "Hany senem kakañ hakda gürrüñ ber" diýäýjek ýalydylar. Dogrusy, kiçi synplarda okaýarkak diýipdilerem. Şondan soñ näçe diñläsim gelse-de, bilesigelijiligime bäs gelip, gürrüñ edilýän ýerden daşlaşmak bilen bolýardym. Şol gürrüñleri diñlemek hukugymam elimden alypdyñ. Ýadygärlik goýan ýaramaz duýgularyñ birem ynamsyzlykdy. Söýgisini bildiren hiç bir ýigde ynanyp bilmedim. Näme üçin diýýäñmi?Heýem,kakasynyñ söýmedik gyzyny keseki ýigit söýermi?! Olar añyrda dursun, men özümem söýüp bilmedim-ä ."Gowy gyz bolsañ, kakañ seni terk etmezdi" diýdim özüme. Diýmek, bu ýigitlerem seni ir-u-giç terk etjekdir. Onsoñ nädendirin öýdýäñ?Hyýalymda birkemsiz ýigit döretdim.Owadan, akylly, edepli, agras ýöne bir tarapdanam alçak, duýguçyl, gaýratly.Öz ýanymdan şoña aşyk boldum. Waspyny etdim. Çagakam ejem bilen oýnaýan gyzyklyja oýnumyz bardy. Ol-a daşda gollaryny giñ açyp durardy. Menem ylgap gelip, gujagyna dolardym we şu sözleri gaýtalardym: "Ejemem sen, kakamam sen". Oýnuñ sözlerini şol wagt aýdanymda ünsem bermändirin. Emma häzir ol sözi aýdyp bilemok. Ol meñ üçin gadagan edilen söz ýaly. Çagalymdaky ýatlamalarymda köplenç töwirde ejemiñ "Kakam gelsin diý" diýip berýän duýduryşlaryndan soñ her töwirimde "Kakam gelsin" diýip dileg etmek endigim döredi.Ýöne indi ony edemok. Ulalanymdan soñ mümkin däle ynanmagymy bes etdim. Käte baýramçylyk bellemegi halamaýandygymy aýdanymda tanyşlarym geñ görýär. Olara baýramçylyklaryñ uly maşgala bilen gyzyklydygyny, gol doly maşgalasy bolan ynsan üçin her günüñ baýramdygyny düşündirmeli bolýaryn. Gör, sen meniñ baýramçylyklara bolan höwesimem elimden alypsyñ. Has dogrusy, hiç haçan bermänsiñ. Talypkak bir çykyşda talyp gyzlaryñ biri ejesiz gyzyñ monologyny ýerine ýetiripdi. Şonda "Çep tarapym agyrýar" diýipdi. Kän pikir etdim, kaka. Meniñ çep tarapym agyrdymyka? Belki, ilkibaşlarda agyrandyram. Ýöne psihologiýa sapagymyzda öwrenen uýgunlaşma prosesime laýyklykda, men indi ol agyra uýgunlaşan bolmaly. Çep tarapymyñ agyrýanlygyny duýamok. Diñe dag bilen çukur. Olar şol durşuna duranok. Dag agyr düşýär, çukur ýokuş degýär. Bilýäñmi näme, "Seni ýigrenýärin" diýip, bilemok. Çünki, tanamaýan adamymyzy hatda ýigrenibem bilmeris. Durmuşymyza asla girmedik ynsana garşy hiç bir duýgumyz bolup bilmez. Käte ýanyña baryp, içimdäki ähli duýgulary dökesim gelýär. Emma kesekilerden çekinýärin. Seniñ ýaly kesekiñ ýanynda neneñ duýgularymy dökeýin?!Ynsan diñe ýakyn adamlary bilen duýgularyny paýlaşyp biler ahyry. Dogrusy, saña nebsim agyrýar. Maşgalasyz, perzentsiz geçen ömri diläp alan dälsiñ. Ýöne elimden gelýän zat ýok. Bir söz bar: "Kän gülýän adamlar içindäki gaýgyny gizlejek bolup şeýdýändirler". Gyzyñ ýeriñ ýarygyna-da gülýär, kaka! Onuñ gülkileri ýersiz, gaýgysyny gizlejek bolýany äşgär. Barybir muny başaranok. Diñe bulam däl, ol jögi hem. Bir gynançly filmiñ ýekeje epizodyna tomaşa etmek ýeterlik. Gözlerini ajy suwdan dolduryp oturandyr. Kän gepläýdimmi? Ýeri bolýa-la, tanamaýan adamyñ hakynda gürrüñ berjek bolup oturmak nämä gerek? Nesibämde bolsa, bir gün durmuş guraryn, bir gün perzentlerim bolar. Bagtly bolaryn. Şol bagtly günleriñ hiç birinde doly bagtly bolup bilmerin. Edil talyp bolanymda, uçurym bolanymda, işe başlanymda bolup bilmeýşim ýaly. Hemişe ýarym bagtly bolaryn. Çünki, özümi dünýäniñ iñ bagtly ynsany yglan etjek bolup durkam, ýoklugyñ ýadyma düşer. Mundan öñ düşüşi ýaly. Diýmek, menden doly bagtly bolmak hukugynam alypsyñ. Ejem "Adam öljek bolanda, närazy eden adamlaryny çagyryp, olaryñ razylygyny alýarmyş.vKakañ senem bir gün razylyga çagyrar" diýýär. Men muña ynanamok. Meni çagyraýanyñda-da, saña "Razy" diýip, jogap berip bilermikäm? Bererin-läý. Ony hiç tanamasañam, gyzyñ ýuka ýürekdir, kaka! Kän gepledim. Saña hiç haçan ugratmajak bu hatymy ýazmaga kän wagtymy sarp etdim. Eger haýsy hem bolsa bir gün bu hat eliñe düşäýse, okanyñda azajygam bolsa duýgulanmagyñy isleýän. Elbetde, sende ýürek diýlen şol syna bar bolsa. Çünki, gyzyñ bu hatyñ her setir, her jümlesini ajy gözýaşlaryna eze-eze ýazdy, kaka!... 2022ý. 

2 

 Salam, kaka! Öñki ýazan hatym saña ýazan ýeke-täk hatym bolar diýip oýlanypdym. Durmuş hemem çep gursagymda zol-zol atygsap, barlygyny bildirip duran närse muña ýol bermedi.  Şoña käýäp bersene, beýle kösemesin! Soñky wagtlarda edil birmahallar degip, çykarylman ýören güllesi bar ýaly azar berýär. "Şol azar bermedik bolsa, hat ýazylmazdy, oña minnetdarlyk bildirjek" diýýämiñ?! Beý-ä diýmersiñ, meni ýatlaman ýörşüñ ýaly, seni ýatlamasam kaýyl bolup ýaşap ýören bolaýma?! Ýa ýatlaýañmy meni?  Talyplyk ýyllarymda mugallymym sorag beripdi: " Özgeleriñ serine aralaşyp pikirlerini bilmek islärmidiñiz?" diýip. Bir ýyllykdaşym "Ýok, adam asla muny bilmesin, sebäbi, bilse özgeleriñ özi hakyndaky ýaramaz pikirlerine ýüregi ynjar" diýipdi. Şol wagtlar onuñ pikri bilen ylalaşypdym. Häzir welin başgaça pikir öwürýän. Seriñe aralaşyp özüm hakdaky pikirleriñi bilesim gelýär. Şol pikirleriñ göwnümde döretjek oñaýly ýa-da oñaýsyz täsirine kaýyl. Nämälimlik duýgusy oñaýsyzlyk duýgusyndan has ýokuş deger eken.  Edil öñki hatymda bolşy ýaly, bu hatymam ejemden ýaşyryn ýazýaryn. Onuñ bilen derdimi paýlaşmak islemezligimden däl, köñlüne ünji aralaşdyrmak islemezligimden şeýdýärin. Ejemi iñ gamlandyrýan närse meniñ gamlanmagym.  Ikinji haty ýazmagyma nämäniñ esas bolandygyny, has dogrusy şo-ol çep gursakdaky närsäniñ nä sebäpden gyzyña azar berenligini bilesiñ gelýän bolmaly.  Göz öñüñe getirip gör, seniñ bilen arasy juda ýakyn, hemem juda uzak, saña iñ gandüşer, şol wagtyñ özünde-de iñ nätanyş ynsan bir ýerlerde dem alyp ýör. Senem haçandan bäri haýsydyr bir nätanyşa ýüregiñi açaýsam diýýärsiñ. Oña hat ýazarsyñ gerek? Hökman ýazarsyñ. Seniñ adyñdan beýle çürt-kesik gepleýänligimiñ sebäbi ejem daşky görnüşim, añ-üşügim bilen bir hatarda hüý-häsiýetlerimiñem saña örän çalymdaşdygyny aýdypdy. Diýmek, men nähili aýgyda gelen bolsam, senem şol aýgyda gelerdiñ.  Kaka, aýtmaklaryna görä gereginden artyk sadamyşym. Jögiligimi "duýguçyllyk" diýip, ýuwmarlaýşym ýaly, töweregimdäkileriñem akmaklygymy "sadalyk" diýip, ýuwmarlaýandygy hakda  oýlanýaryn. Diýseñ-diýmeseñ, şeýle bolmaly. Ýogsa, ol pikir göwnümi beýle bimaza etmezdi ahyry.  Senden hiç kakalyk mährini görübilmänligime üns bermesizden, ýigrimi ýyllyk ataly-gyz kibi " Kaka" diýip, agyz dolduryp ýüzlenip oturanym geñ gerek?! Özümi bilen pursatymdan bäri töweregimdäki deñ-duşlarymyñ  "Kaka" sözüni her eşdenimde " Näme üçin meniñem şeýle ýüzlenip biljek ynsanym ýok?" diýip, oýlandym. Şol oýlaram her gezek kalbymdaky çukuryñ has çuñlaşmagyna getirdi. Onsoñ, "kaka" diýip, göwnümi allasam, ol çukuram muña ynanyp çalaja kiçelmezmikä diýip pikir etdim. Belki, ynanar.  Öñki hatymdan bäri içki dünýämde hiç zat özgermedik ýalydyr. Aslynda, juda uly öwrülişikler döredi. Ýitgilerimiñ meni kämilleşdirýändigini, dag we çukur bilen edil bedenimiñ bir synasy ýaly ýaşamagy, durmuşdan hiç zada garaşmazlygy, bagty, betbagtlygy, gussany, şatlygy peşgeş hökmünde kabul etmegi öwrendim. Men häzir haýsydyr wakalara gynanýaryn we ol gussanyñ edil şatlyk ýaly durmuşymyñ peşgeşidigine düşünýärin. Niredir bir ýerde saña gabat gelsem näme diýjekdigim hakynda oýlanmaýaryn. Hut şol pursat ýüregimde nähili duýgular bolsa, şolaram aýtmagyñ dogrudygyna düşünýärin. Ýalñyş düşünme, saña gabat gelmegi umyt etmeýärin, diñe hemişeki çaklamalar bilen meşgul gyzyñ geljek hakdaky çaklamalaryndan biri.  Öññin Döwletgeldi hemem Gülçemeni başga çagalar bagynda geçirilýän telewideniýe ýazgysyna äkitdim. Ýolboýy, hatda, çagalar bagynda otyrkagam,  "Olar ajykýarmyka?" , "Suwsaýarmyka?" "Üşeýärmikä?"  diýip, pikirlenmekden özümi saklap bilmedim. Hatda, häli-şindi "Ony iýjekmi?" , " Muny iýjekmi?" ýaly soraglarym bilen ýüreklerine düşen bolmagymam ahmal. Şonda ilkinji gezek perzent jogapkärçiligini duýmaklyga şeýle ýakynlaşyp gördüm. Bary-ýogy dört-bäş sagatlyk başdan geçirmede şeýle duýgylary ýaşan bolsam, ene-atalar ömürboýy perzentlerini nähili alada bilen gurşaýandyrlar. Hiç bolmanda ýekeje gezek men hakda şeýle alada edip görüpmidiñ?  Hatymyñ soñunda bir zady bellemegi juda zerur hasaplaýaryn. Öñki hatymyñ tersine, bu hatymyñ ýüzüne birje gözýaş damjasy-da dammady. Aýdypdym-a, kämilleşdim diýip.  Hatymyñ dowamy bolarmy ýa bolmazmy onçasyny-ha bilemok, ýöne bu hatlaryñ saña asla ugradylmajagyny welin aýnada gören ýaly bilýärin. 2023 ý.

 3

 Salam, kaka! Saña ilkinji ýazan hatymyñ üstünden iki ýyl geçdi. Kämillik müçesine tarap ädimlerim azaldy. Geçen hatymda juda mertdim, durmuşym bilen başa-baş söweşimde ejizlämokdym. Emma... Men aşyk boldum, kaka! Heýem, gyz kakasyna şeý diýermi diýmegiñ mümkin. Bu haty barybir ugratmajaklygymyñ arkaýynlygy şeýle aç-açan gürrüñdeşlige iterýär. Näme diýip oturdym-a, hä, yşkym hakynda. Asmana uçandyryn öýtdüm. Aýaklarym şeýle bir ýeñil gopýardy, bulutlar aýagyma düşelen asfalt ýalydy. Öñ söýüp görendirin öýdýädim, söýmän ekenim. Eger söýen bolsam, bu söýgiden has belent duýgy. Ýa yşk diýlenlerimi? Söýgi bilen yşk düşünjesiniñ birmeñzeşmi ýa parhlydygynam bilemog-a, kaka! Haýsy hem bolsa ýüregimi elendirendigini welin aýdyp biljek. Ol duýulýan zat ahyry. Ýöne müddeti gysga eken. Ýo, men henizem oña sataşan ilki günümdäki duýgularymda. Emma ondaky söýgiñ öçenligini duýýan. Şonuñ üçin terk etdim. Onuñ ruhy welin meni bireýýäm terk edipdi. Maña zelel ýetirýär, biri-birimize nerw dartgynlylygyndan başga zat eçilip bilmedik. Indi mesele näme diýjeksiñ. Yza: çekýän, kaka! Görlüp-eşdilmedik yza: . Hamala, biri ýüregime gaýta-gaýta iññe sünjüp, çykaryp duran ýaly. Ölümine garaşýan bendiden parhsyz. Ne oñ bilen bagtly, ne onsuz. Öñler akyl bilen ýüregiñ garpyşygy hakda aýdanlarynda kän bir makullamokdym. Indi welin şol ýagdaýa özüm düşdüm: Ýüregim: "Oña dolan" diýýär, aklym: "Dälirediñmi, ýene saña zelel ýetirmegine rugsat berjekmi?" diýýär. Rugsat berjek däl. Şu gezek aklymy diñlejek. Men mert gyz ahyry, şeýle dälmi? Gözýaşlarymyñ hata damyp duranlygy, ejizligimi añladýan däldir-ä? Gözýaşlar barada şahyrlar mydama ajy diýýärler, hakykatdanam ajy eken. Ilki ýüregiñi ýakýar, soñ gözüñi ýakýar, gözüñden togalanyp gaçanyndan soñra aşaklygyna ýol ýasap, dodagyña barýar, tagamy damagyña degeninden soñam, damagyñy ýakýar... Öñler aşyk bolmaýanlygym üçin özümi şowsuz hasaplardym. Häzir aşyk bolanlygym üçin betbagt saýýan. "Adamlaryñ biri-birine sataşmagynyñ hökman bir sebäbi bolýar. Seni nä sebäpden ykbalym sataşdyrdyka?" diýenimde "Belki, ylhamyñ ýañadan oýanmagy üçindir" diýipdi. Mamla eken. Ýoklugynyñ yzasy maña ylham berýär. Ýöne men "Ylhammy ýa oñ bilen geçirlen bagtly durmuşmy?" diýseler ikirjiñlenmezden ikinjisini saýlardym. Ýogsa-da, sen ejeme aşyk bolupmydyñ? Bir aýdymda aýdýar-a "Aşyk bolan heý terk edermi?!". Ýok-la terk edip biler. Käte aşyk bolanlygyñ üçin terk edersiñ. Çünki, aşykdygyñ üçin onuñ her ajy sözi seriñe, ýüregiñe zeper ýetirer. Ýa-ha ähli ezýetlere kaýyl bolup, ýanynda galarsyñ, ýa-da ýoklugynyñ eçiljek yza:ly asudalygyny saýlarsyñ. Belki, senem meniñki ýaly ikisinden birini saýlamaga mejbur bolansyñ. Ýöne ejemi terk etmegiñ meni terk etmelidigiñi, ýüregimde dag bilen çukur döretmelidigiñi añlatmaýardy ahyry. Indi döreden dag we çukuryñ ýanyna onuñ döreden dag bilen çukuram goşuldy. Bir gün onuñ döreden dag we çukury wagtyñ hökmürowanlygynyñ saýasynda ýitip gidermikä diýýän. Seniñki welin galar! Edil mundan öñki ýigrimi bäş ýylda bolşy ýaly... 11.06.2024