Back-End we Front-End

Web sahypalary günsaýyn meşhur bolýar we häzirki wagtda internet ulgamynda aýrylmaz aragatnaşyk platformasy hökmünde ulanylýar. Web sahypalaryň günümizde köp peýdalanmagy bilen ulanyjylar üçin has netijeli, ulanyjy interfeýsi ýokary bolan, dinamiki web saýtlary döredilýär. Şunuň bilen birlikde web programmalaryny döretmek üçin ulanylýan tehnologiýalar hem kämilleşýär. Programmirleme bilen meşgullanýan adamyň bu tehnologiýalardan habardar bolmagy, özüni kämilleşdirmek üçin zerur bolan programmirleme dillerinden baş alyp çykmagy möhümdir. Emma programmirleme öwrenmeklige ýaňy-ýaňy girişen adamlar üçin ilki bilen jogap berilmeli sowallaryň biri haýsy tarapy saýlamaly?

Back-end we front-end näme?

Back-end - Web sahypasynyň ýa-da programmanyň serwer tarapynda işleýän bölegi. Ulanyjylar üçin göze görünmeýän bu bölek maglumatlar binýadynyň amallary, serwer dolandyryşy, iş logikasy we API integrasiýasy ýaly möhüm amallary ýerine ýetirýär. Back-end, web programmasynyň işleýşini we maglumatlary gaýtadan işlemegiň mümkinçiliklerini üpjün edýär.

Front-end - Ulanyjynyň özara gatnaşygy bolan web sahypasynyň ýa-da programmanyň bir bölegi. Ulanyjylaryň öz brauzerinde görýän we täsir edýän zatlarynyň hemmesi Front-end bilen dolandyrylýar. Front-end, ulanyjy interfeýsini (UI) döretmegi we ulanyjy tejribesini (UX) optimizirlemegi maksat edinýär.

Front-end tarapynda ulanylýan tehnologiýalar:

1. HTML (HyperText Markup Language):

   Web sahypalarynyň gurluşyny döredýär. Mazmuny tertiplemek we gurmak üçin ulanylýar.

2. CSS (Kaskadly stil sahypalary):

   Web sahypalarynyň daşky görnüşini we stilini kesgitleýär. Reňkleri, şriftleri, tertibi we beýleki stil aýratynlyklaryny kesgitleýär.

3. JavaScript:

   Dinamiki we interaktiw aýratynlyklary goşmak üçin ulanylýar. Web sahypalarynyň özüni alyp barşyna gözegçilik edýär we ulanyjylaryň özara täsirine reaksiýa berýär.

Back-end tarapynda ulanylýan tehnologiýalar:

1. Serwer programmirleme dilleri:

   1) Nodejs: JavaScript esasly, çalt hem-de amatly.
   2) Python: Django we Flask ýaly çarçuwalar bilen meşhur.
   3) Java: "Spring Boot" ýaly çarçuwaly güýçli we ygtybarly programmalary ösdürmek üçin ulanylýar.
   4) PHP: Laravel ýaly çarçuwalar bilen MVC gurluşlaryny goldaýar.
   5) Ruby: Ruby on Rails çarçuwasy bilen tanalýar.

2. Maglumatlar bazalary:

   1) SQL maglumat bazalary: MySQL, PostgreSQL, SQL Serwer ýaly baglanyşyk bazalary döredýär. Maglumatlary tablisanyň gurluşynda saklaýar.
   2) NoSQL maglumat bazalary: MongoDB, Kassandra, Redis ýaly ýatda saklaýan ýa-da resminama esasly maglumat bazalary eýedir. Çeýe maglumat modeli we göwrümliligi bilen öňe çykýar.

3. API ýazmak:

   1) RESTful API'lar: HTTP protokolyndan maglumat geçirmek bilen amala aşyrylýar. JSON formaty köp ulanylýar.
   2) GraphQL: Maglumatlaryň gözleg dili, çeýe we täsirli maglumatlary gözlemek bilen tapawutlanýar.

Front-end we Back-end arasynda aragatnaşyk:

Front-end we back-end tarapdaky aragatnaşyk adatça API-ler arkaly gazanylýar. Ulanyjylar front-end bilen täsirleşýärler we bu özara täsirler belli bir maglumat formatynda back-end tarapyna iberilýär. Arka tarapy (back-end) zerur amallary ýerine ýetirýär (meselem, maglumat bazasyna maglumaty ýerleşdirmek, amallary ýerine ýetirmek) we netijeleri öň tarapyna (front-end) iberýär. Şeýlelik bilen ulanyjy programmanyň garaşylýan funksiýalaryny ulanyp bilýär.

Gysgaça aýtsak, öň tarapy ulanyja görkezilýän we ulanyjy bilen göni aragatnaşyk saklaýan, arka tarapy bolsa maglumat dolandyryşy we iş logikasy ýaly programmanyň möhüm wezipelerini ýerine ýetirýän bölegi bolýar. Iki tarap bilen sazlaşykly işlemek, web programmasynyň göwnejaý we täsirli işlemegini üpjün edýär.