Her kim öz durmuşynyň serkerdesi

  Durmuşda üstünlik gazanýanlaryň, ýeňijileriň 
ählisiniň öz işlerine jogapkärli 
çemeleşendiklerine seni ynandyrmagym üçin, 
meniň bu hakykatlary saňa gaýta-gaýta ýanjap
oturmagym gerekmikä? Olar ömürleriniň bir 
sekundyny hem ýüzbe-ýüz bolan ýaramaz 
ýagdaýlary, teň hallary üçin kimdir birini 
ýazgarmaga sarp etmediler. Gaýta, durmuş 
bulara köp zatlary öwretdi — ýetip barýarka 
öň açyk duran gapynyň bulara ýapylandygy 
üçin ýa-da ýollaryna oklanan mydarsyz 
päsgelçilik üçin kimdir birini ýazgarjak, 
kimdir birine iňirdejek, igenjek bolmadylar. 
Hemme zady adaty bolaýmaly, hökman 
bolaýmaly bir waka, hadysa hökmünde kabul 
etdiler.
Beýlekileriň özümize eden “ýamanlyklary”, 
“bilgeşleýin päsgelçilikleri” hakda gürlemek 
şeýle bir ýeňil. Hatda kähalatda öte geçip, 
perzentlere siňdirilen terbiýe babatda 
ata-babalarymyzy ýazgarmakdan hem 
gaýdamzok. Nämemişin “Olar bize üstünlige 
ýetmegiň, maksada okgunlylygyň 
ýörelgelerini, dogry ýollaryny öwretmändirler. 
Öwretmek beýlede dursun, gaýta bize durmuş 
hakynda düýbünden başgaça düşünje 
beripdirler”. Öz säwlikleri zerarly hemişe 
beýlekileri tankytlaýan adamlar bar. Sebäbi 
ähli müşgilliklerimizi, çözülmän galan 
meseleleri onuň-munuň üstüne atmak gaýrat 
talap edenok. Biz şeýdip durmuş bilen 
ýüzbe-ýüz bolmakdan gaça durýarys. Ýazygy, 
günäni gaýry biriniň üstüne atsak, özümiz 
jogapkärçilikden boşaýan ýaly, uludan dem 
alýarys. Öz götermeli ýükümizi özgeleriň 
ýagyrnysyna ýüklejek bolýarys.
Emma durmuş tejribeleri bir zady öwretdi, 
durmuş — bu tolkuny gomap duran giň we 
çuňňur deňiz. Her kim öz durmuşynyň 
serkerdesi. Ony saga, çepe, öňe, arka öwürmek öz eliňde. Kenara aman-asuda aşmak, 
sag-salamat gowuşmak, Allanyň
fazly-merhemetinden soňra, öz ussatlygyňa, 
gämä — durmuşyňa erk edişiňe bagly. 
Haýp, biziň köpimizde özümizi aklajak 
bolmagyň taýyn duran galyplary bar: sähel 
büdresek ýa-da bir mesele ýüze çyksa, dessin
ähli “çözgüdi” şol galyplaryň birine 
sygdyrýarysda, öz etmişimiz zerarly ýüz beren
netijeleriň jogapkärçiliginden ýüz öwürýäris. 
“Hemme ýaramaz zatda kimdir biri günäli, 
emma bizde jinnek ýaly günä ýok...” hasap 
edýäris. Ine, köpimiziň aglaba halatda, iň 
bolmanda, kä halatda ulanýan esasy 
bahanalarymyz.

Men saňa gönümel we açyk aýdaýyn, sen 
üstünligiň çakylyklaryna seslenmekçi bolsaň, 
durmuşyň nygmatly saçagyna zyýapata 
barmak isleseň, her baran ýeriňe laýyk, 
mynasyp görünmek isleseň, onda öz 
müşgillikleriňi we şowsuzlyklaryňy aklamak 
üçin galkan edinýän bahanalaryňdan hökman 
we dessine saplanmalysyň. Durmuşyňykarýan netijelerini ynam we mertlik bilen ykrar etmäge borçlusyň. 
Sen mundan öň durmuş deňlemesi hakda 
eşidipmidiň?
Onuň kesgitlemesi şeýle: durmuşyň netijesi 
bolýan zatlara jogap berşiňe deň bolýar, 
başgaça beýan etsek: ýagdaý+jogap 
hereketi=netije. Üstün adamlaryň üstünligi 
hem şu deňlemäniň çäginde çözülýär. Şowsuz 
adamlaryň şowsuzlygy hem şu deňleme bilen 
ölçelýär! Hemmeler haýsy hem bolsa bir 
ýagdaýa sezewar bolýarlar. Ýöne olaryň hersi 
öz garaýşyna, pikir-düşünjesine görä hereket 
edýär. Ine, şu jogap hereketi hem — gaýtargy 
pygyl hem biziň häzirki görýän netijämizi ýüze 
çykarýar, hasyl edýär.
Şowsuz ýa-da göwnüçökgün adam şol 
ýagdaýda saklanýar we zeýrenip, nadyl bolup, 
özüni aklap başlaýar. Sähel zatdan bahana, 
tutaryk agtarýar. Müdiri oňa düşünenok, 
ykdysady ýagdaýlar durnuksyz, goşmaça 
öwrenmäge boş wagty ýok, üstesine daş-
töweregini gurşaýan adamlar hem 
ýaramazmyş we ş.m.
Muňa garamazdan, edil şol ýagdaýa düşen, şol menzili geçen, şol sredada ýaşaýan adamlaryň birnäçesi welin, hatda ýagdaýlary olaryňkydan hem agyr bolandygyna, çekip-çydardan, zeýrenerden çökder bolandygyna garamazdan, üstünlige ýetdiler. Ýeňiş gazanmagy başardylar. Sebäbi nämedekä?
Sebäbi oňyn garaýyşly, üstünlik gazanýan 
adamlar gymmatly wagtlaryny zeýrenje sarp 
etmän, her bir zatdan pursat, çykalga, 
mümkinçilik, täze bir ýol agtardylar. “Boljak 
zat boldy, bolan zady üýtgedip bolmaz, emma 
indi boljak zatlara hökman täsir edip bolar” 
diýen düşünjä eýerdiler. Şeýdibem haýra 
garaşdylar we gazandylar. Ýeri gelende bir sözi ýatladaýyn — “kynçylyk — bu täze bir 
mümkinçilik” diýmekdir. Ýagdaýa ýesir bolup 
oturmaly däl, islendik zadyň hökman bir gowy 
tarapynyň bardygyny unutmazlygymyz gerek. 
Şol düşünje hem bizi has öňe iterýär, aýaga 
galdyrýar. Her täze pursada eserdeň göz bilen 
bakýarys we şol jygba-jyglykda hem özümize 
gerekli zatlary görmegi, tutmagy başarýarys. 
Bu-da gazanmak ahyry.

Şeýle kyn ýagdaýlarda kimdir birinden maslahat soramalydyrys. Öz işlerimize berbaşagaý bolup, köpden bäri gatnaşyklarymyz seýreklän gapylara täzeden barmalydyrys. 
Täze gatnaşyklary açmalydyrys. Ýa-da käbir 
pikirlere üýtgeşmeler girizmelidiris. Käbir 
gylyk-häsiýetlerimizi gaýtadan gözden 
geçirmelidiris. Maksadymyzy syntgylap, 
täzeden gaýrata galmalydyrys. Ýa-da iň 
bolmanda yhlasymyz egsik gelendir, şoňa 
düşünmelidiris, mahlasy, kyn, agyr görnen her 
bir zatda hem many çykaryp we peýdalanyp 
boljak örän köp ýagşylyk, haýyr bardyr, 
gizlenip ýatandyr. Akylyň bir häsiýeti bar, ony 
wagtal-wagtal şeýle ýagdaýlar bilen tijäp, 
oýandyryp durmasaň, öwrenişen, endik eden 
derejesinde galyberýär. Diýmek, iň bärkisi, 
akylymyzyň kämilligi üçin hem şeýle 
kynçylyklar gerek ekeni. 
Gönümellik gödeklik däldir. Biziň köpimiz şeýle ýagdaýlar bilen ýüzbe-ýüz bolsak, aglaba halatda, zeýrenç, igenç duralgasynda eglenenimizi eý görýäris. Sebäbi bu ýagdaýda zeýrenmekden ýeňil düşjek hiç bir zähmet ýok. Şol wagt tankyt şuglalary bilen daş-töwerege syçrap durmagam müşgil däl, emma özümizi bu häsiýete öwrenişdirsek, ähli zady şonuň üsti bilen gazanmaga endik ederis. Bolmajak zat.
Hiç wagt öz şowsuzlygyň sebäbini özgelerden agtarma. Hatda biri bilgeşländen saňa badak atýan, büdretmäge hyýallanýan ýaly görünsede, sen özgeleri ýazgarma. Gadymdan gelýän bir söz bar: “Olar ýamanlyk diýip edýär, bize ýagşylyk bolup ýetýär”. Eger birbada başa barmaýan bolsa, onda biz şu ýagdaýymyzda az-kem eglenip, başgaça pikirlenmelidiris. Dürli ýollaryny, usullaryny saldarlap görmelidiris. Emma biz özümiziň nogsanlygymyzy we egsikligimizi aklamaga, bahana tapmaga şeýle bir ussat bolup gidipdiris.
Gadyrdan dostum, men bu bölümi şu sözler 
bilen jemlemek isleýärin. Ýene bir ýola 
nygtaýaryn: üstünlik gazanmak üçin haýsydyr 
bir hal-ýagdaýlaryň, şertleriň gülala-güllük 
bolmagy, gowulaşmagy esasy şert däldir. 
Şowsuzlyk saňa ýazylan gutarnykly ýazgyt däldir, ol diňe has tijenmegiň üçin ýatlatmadyr. Bu ýollarda mert bolalyň, ýan bermäliň, ejizlemäliň. Zeýrenmäliň. Anyk we aýgytly pikir, berk karar, mäkäm ynam islendik kynçylygy we böwetleri böwsüp geçmäge gurbat berýär. Ähli durmuşýagdaýlaryny hemişe asuda köňül, giň göwün bilen kabul edeliň. Durmuşyň nämeler gizläp, ýygşyryp goýandygyna ýada nämeleri görkezendigine, aýan edendigine garamazdan, ony diňe ýagşy umyt, güler ýüz bilen garşy almalydyr. Akyl kompasynyň diljagazy Bahanalara däl-de, çözgütlere tarap bakyp durmalydyr. Tutuksy, gamaşyk suratlary däl-de, oňyn we aýdyň pikirleri görkezip durmalydyr. 
Şeýle bir söz bar: “Üstünlik bu bir merdiwandyr. Iki eliňi jübüňe sokup otursaň, merdiwandan aslyşyp bilmersiň”.