Emeli aň näme?

 Soňky onýyllyklaryň dowamynda emeli aňyň(AI) birnäçe kesgitlemesi ýüze çykan hem bolsa, Jon Makkarti 2004-nji ýyldaky kagyzda aşakdaky kesgitlemäni hödürleýär, "akylly maşynlary, esasanam akylly kompýuter programmalaryny ýasamagyň ylym we  tehnikasy.

Adamyň akyl-paýhasyna düşünmek üçin kompýuterleri ulanmak ýaly şuňa meňzeş mesele bilen baglanyşykly, ýöne AI biologiki taýdan gözegçilik edip boljak usullar bilen çäklenmeli däl. Şeýle-de bolsa, bu kesgitlemeden onlarça ýyl öň, emeli aň söhbetdeşliginiň döremegi Alan Týuringiň 1950-nji ýylda neşir edilen " hasaplaýyş enjamlary we aň" atly ýarym eseri bilen bellendi. Adamlaryň köplenç "Informatika atasy" diýän Týuring aşakdaky soragy berýär, "Maşynlar pikir edip bilermi?"

Şol wagtdan häzirki wagta "Týuring synagy" ady bilen tanalýan synag hödürleýär, bu ýerde sorag berýän adam kompýuter bilen adamyň tekstiniň jogabyny tapawutlandyrmaga synanyşar. Bu synag neşir edileli bäri köp gözden geçirilse-de, AI taryhynyň möhüm bölegi bolup galýar, şeýle hem lingwistika baradaky pikirleri ulanýar. Soňra Stýuart Rassel we Piter Norwig “Emeli aň:Döwrebap çemeleşme” atly kitaby neşir edip başladylar we AI-ni öwrenmekde esasy okuw kitaplarynyň birine öwrüldi. Onda, kompýuter ulgamlaryny rasionalizm we pikirlenmek esasynda tapawutlandyrýan AI-iň dört potensial maksadyna ýa-da kesgitlemesine göz aýlaýarlar Adam çemeleşmesi:

Adamlar ýaly pikir edýän ulgamlar.

Adamlar ýaly hereket edýän ulgamlar.

Iň oňat çemeleşme:

Rasional pikirlenýän ulgamlar.

 Rasional hereket edýän ulgamlar.

Alan Týuringiň kesgitlemesini rasional hereket edýän ulgamlar “adamlar ýaly hereket edýän ulgamlar” kategoriýasyna girdi. Iň ýönekeý görnüşinde, emeli aň, kompýuter ylymlaryny we ygtybarly maglumat bazalaryny birleşdirýän, meseläni çözmäge mümkinçilik berýän bir ugur.

Şeýle hem, emeli aň bilen bilelikde ýygy-ýygydan agzalýan maşyn öwrenmegiň we çuňňur öwrenmegiň kiçi meýdanlaryny öz içine alýar. Bu dersler, giriş maglumatlaryna esaslanýan çaklamalary ýa-da klassifikasiýalary düzýän hünärmen ulgamlaryny döretmäge synanyşýan AI algoritmlerinden durýar. Köp ýyllaryň dowamynda emeli intellekt köp aýlawlary başdan geçirdi, ýöne hatda skeptiklere-de OpenAI-iň ChatGPT-iň çykmagy öwrülişik nokady bolup görünýär.Bu diňe dil däl: döredijilik modelleri programma üpjünçiliginiň kodunyň, molekulalaryň, tebigy şekilleriň we başga-da dürli maglumatlar görnüşleriniň grammatikasyny hem öwrenip biler. Bu tehnologiýa üçin programmalar günsaýyn ösýär we mümkinçilikleri öwrenip başlaýarys.